Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleabat bir düzen değildir. Tüze, topluluk zarfında insanoğluın gerçekten elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene çekmek, sosyal hayatın gerçekleşmesini yağdırmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, mutlaka selim kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk zarfında insanoğluın ekonomi ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte ahbaplık, benibeşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-huy ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten inançlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini yağdırmak için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal yaşamma düzenidir. Tüze Kelime Fehvaı Tüze kelimesi Arabi “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “doğru” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Teknik Fehvaı Tüze dönemden döneme değiştiği karınin hala doyurucu bir teşhism kuruluşlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında üs olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje meydan kısmına Özel Tüze, zevat ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun başlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun mesabe kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle analog nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze meydanında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek karınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve nakit cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kısım kapatma; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kabil daha bir ahbaplık dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi inançleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş sosyal bir yaşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet zarfında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun uygulamalı amacını, sosyal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen ihtiyaçlarını muhaliflamaya çkırmızıışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın natürel kuruluşsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine normal yapmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de vabestedır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile makul bir aranjman altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak doğruluk kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Türe gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. Erkek her devran haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yöneltmek yolunda kadimî ve değdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mazmunı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık meydanında hukuki mesabe olarak nutuk konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınaziz kurallar bilcümleü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir mesabe niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek mevcut düzeni bakmak, gerekse onu değdavranıştirmeyi meşrulaştırmak karınin her devran adalete başvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta muhalifmıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine normal olup olmadığı açısından bir mesabe ve yorum ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı muhaliflıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşamma uyacak, hem de bu sosyal hayatın amerikan barış zarfında sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü esenlamaya çkırmızıışacaktır.